Kütahya’da Tarihi ve Mimarı yapı örneklerinden önemli bir yere sahiptir. Mimari hammadde ve sanatsal yapı malzemeleri Mimari eserleri kendine has mimari eserler olarak gösterebiliriz. Özellik çinicilik, Aiozonai kullanılan mermer bloklar yapı farklılık olarak öne çıkmaktadır. Dört başlıkla sadece belli gruplarla Kütahya Mimarisi ülkemizin tanıtımı ve turizm için önemin restorasyon çalışmaları ile daha üst noktaya geleceği düşünebiliriz. Camiler: Kütahya Ulu Cami Yıldırım Beyazıt zamanında yapılmaya başlanmıştır, Ankara Savaşı ile yarım kalan cami Fatih Sultan Mehmed zamanında tamamlanmış, Kanuni Sultan Süleyman'ın Rodos seferi sırasında Mimar Sinan tarafından tamir edilmiştir. Yapı Vakıflar Genel Müdürlüğü kayıtlarında “Yıldırım Bayezıd Han Cami” olarak kayıtlıdır. Balıklı Cami, Selçuklu ümerasından İmadeddin Hazer Dinarı tarafından 634 Hicri yılında mescit olarak yaptırılmıştır, 1502’de minare ve minber ilavesiyle camiye dönüştürülmüştür. Yapı kare planlı, tramponlis bir kubbe ile örtülü, harime üç bölümlü, kubbeli son namaz kılma yeridir. Kurşunlu Cami, Kasım Paşa Cami olarak da taşınır. 1950’li yılların sonuna doğru yeniden onarılarak hizmete açılmıştır. Ahilerden Şeyh Mehmet bin Şeyh Mehmed bin Şeyh Alaaddin Seyyid Nureddin tarafından 1377’de yaptırılmış, 1520’de Kasım Paşa tarafından da tamir ettirilmiştir. Yapıya Kurşunlu Cami adının verilmesi ise bu onarımda kubbenin kurşunla kaplanmış olmasıdır. Timurtaş Paşa Cami, ( Takvacılar Cami) eski bir kilise üzerine yeniden inşa edilen ve Demirtaş veya Takkeciler Cami olarak da isimlendiren yapı 1761’de Anadolu Valisi Silahdar Mehmet Paşa tarafından tamir ettirilmiştir. En son tamiratı 1941’dir. Arslan Bey Cami, buna Evliya Çelebi Bey Cami demiştir, kitabesi yoktur. Cami Osmanlı ümerasından Bicaroğlu Arslan Bey yaptırmıştır. Kubbesinde yumurta biçiminde asılı bir çini top bulunmaktadır. Hisarbeyoğlu Mustafa Cami, Germiyqnoğlu 2. Yakup Çelebi'nin Subaşısı Hisar Bey'in oğlu Mustafa Bey tarafından 1487-1488’de inşa ettirilmiştir. Karagöz Ahmet Paşa Cami, 1509- 1512 döneminde tamamen kesme taş kaplamalı büyük tek kubbeli, revaklı, son cemaat yeri bulunan,minare gövdesi tuğladan yapılmış bir yapıdır. Diğer cami Şengül Cami, Yeşil Cami, Lala Hüseyin Paşa Cami, Hatuniye Cami, Saadet Cami, Kaditler Cami, Küpecik Cami. Külliyeler: Yakup Çelebi İmaret Külliyesi , İshak Fakih Külliyesi, Molla Bey Cami ve Külliyesi. Tekke ve Türbeler: Balıklı Tekkesi, Şeyh Salih Tekkesi- Mescidi, Sultanbağı Mezarlığı, Eyvan Türbe, Paşam Sultan Türbesi, Ahi Evran Türbe-Zaviyesi, Karagöz Ahmet Paşa Türbesi, Şeyh Buharı Türbesi, Sultanbağı-Dört Direkli Türbe, Sultanbağı Mezarlığı- Açık Türbe, Ulu Cami Türbesi, Fatma Ana Türbesi, Sunullah Gaybi Türbesi. Hamamlar: Saray Hamamı, Küçük Hamam, Eydemir Hamamı, Kazasker Hamamı, Balıklı Hamamı, Lala Hüseyin Paşa Hamamı, Şengül Hamamı, Yenimahalle Hamamı. İlimizin Tarihi Eser kapsamında bu mimari yapılar için çalıştay yaparak Kütahya Mimarisinin karektaristik özelliklerini günümüz mimari yapılarak uyarlayarak hızla gelişen Kütahya Şehri'nin Tarihi Mimari sadece şehrimize ait olmalıdır. Hz. Mevlânâ Celâlettin Rumi'nin oğlu Sultan Veled Kütahya için: -“ Cennet Kütahya'nın ya altındadır ya da üstündedir.”demiştir. Bu yüzden ilimizde ilgili her Tarihi Mimari yapı bilimsel olarak incenlenmeli yazılı tarihi eser sayısı artırılmadır. Mustafa UYSAL Araştırmacı-Yazı Kaynakça: Osmanlı Belgelerinde “Kütahya” Sayfa:46-47